पोल्ट्रीपक्षी विश्लेषणातून मिळू शकेल धोकादायक विषाणूंचा अंदाज

सातत्यपूर्ण पोल्ट्रीपक्षी विश्लेषणातून मिळू शकेल धोकादायक विषाणूंचा अंदाज

पोल्ट्रीतील फ्लू विषाणूपासून एव्हीयन एन्फ्यूएंजा विषाणूपर्यंतच्या बदलाचा घेतला जनुकिय मागोवा

चीन येथील पोल्ट्री उद्योगासाठी हानीकारक ठरलेल्या विषाणूंमध्ये फ्लू विषाणूपासून एव्हीयन H7N9 एन्फ्ल्युएंजा विषाणूपर्यंत होत गेलेल्या बदलाचा अभ्यास आंतरराष्ट्रीय संशोधकांच्या गटाने केला आहे. या विषाणूमुळे 2013 मध्ये 375 पेक्षा अधिक लोक आजारी पडले होते. हे संशोधन प्रोसिडिंग्ज ऑफ नॅशनल ऍकॅडमी ऑफ सायन्सेस मध्ये प्रकाशित झाले आहे.

2013 पर्यंत H7N9 एव्हीयन विषाणूमुळे माणसांमध्ये दोन मोठे प्रादुर्भाव होऊन 115 मृत्यू झाल्याची नोंद आहे. हा विषाणू पोल्ट्रीतील कोबड्यांमध्ये H9N2 विषाणूची पुढील आवृत्ती होता. सर्वसामान्यपणे H9N2 या  विषाणूमुळे कोंबड्यांच्या अंडी उत्पादनामध्ये घट होत असून, अन्य रोगांच्या प्रादुर्भावासाठी कोंबड्या संवेदनशील होतात. त्याचा विपरीत परीणाम पोल्ट्री उद्योगावर होतो. मात्र, माणसासाठी धोकादायक ठरू पाहणाऱ्या H7N9 विषाणूच्या उत्क्रांतीचा अभ्यास करण्याची आवश्यकता निर्माण झाली. H9N2 या विषाणूमध्ये झालेल्या बदलांचा अभ्यास सेंट ज्युड चिल्ड्रन्स रिसर्च हॉस्पिटल आणि चीन ऍग्रीकल्चरल युनिव्हर्सिटी यांच्या नेतृत्वाखालील आंतरराष्ट्रीय संशोधकांच्या गटाने केला आहे.  या संशोधनातून पोल्ट्री फार्म परीसरामध्ये सातत्याने फ्लु विषाणूची निरीक्षणे करण्याची गरज पुढे आली आहे. त्यातून H9N2 या विषाणूतील बदल त्वरीत कळतील. मानवी आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकणाऱ्या H7N9 विषाणूंचा इशारा मिळण्यास मदत होणार आहे.

या विषयी माहिती देताना सेंट ज्युड येथील प्रादुर्भावित रोग विभागातील संशोधक रॉबर्ट वेबस्टर यांनी सांगितले, की जनुकीय अभ्यासातून H9N2 विषाणूमध्ये गेल्या दहा वर्षाच्या काळात स्थळानुसार कसे बदल घडत गेले याचा माग घेता आला. त्यातून निर्मित H7N9 या विषाणूचा मानवी आरोग्यासाठीचा धोका 2013 च्या घटनावरून दिसून आलाच आहे. सातत्याने पोल्ट्री फार्ममध्ये केलेल्या परीक्षणातून H9N2 मधील फरक लक्षात आल्यास पुढील धोक्याचा अंदाज आधीच मिळू शकतो. नैसर्गिक प्रवृत्तीनुसार फ्लूचा विषाणू जनुकाचे म्युटेशन, एकत्रिकरण आणि बदल करीत असतो. 

असे आहे संशोधन  
- 1994  आणि 2013 मध्ये चिकन व्हायरस H9N2 मध्ये झालेल्या बदलांचा एकूण जिनोमिक सिक्वेन्सिंगद्वारे वेध घेण्यात आला.
- दरम्यानच्या काळात 2009 मध्ये H9N2 विषाणूची जनुकीय विविधता वेगाने कमी झाली.
- 2010 पासून 2013 पर्यंत H9N2 या विषाणूसाठी मोठ्या प्रमाणात लसीकरण करण्यात आले.
- 2013 पर्यंत H7N9 एव्हीयन विषाणूमुळे माणसांमध्ये दोन मोठे प्रादुर्भाव होऊन 115 मृत्यू झाल्याची नोंद आहे. अभ्यासामध्ये H9N2 विषाणूने प्रादुर्भावित कोंबड्या एखाद्या मिश्रण भांड्याप्रमाणे कार्यरत असल्याचे दिसून आले. प्रादुर्भावित कोंबड्यामध्ये H9N2 आणि अन्य स्थलांतरीत पक्षी, स्थानिक बदले यांच्यातील एव्हीयन विषाणू यांच्याशी संगम होतो. त्यातून H7N9 विषाणूमध्ये H9N2 मधील सहा जनुकांची भर पडते.

-------------
चीनमधील 2013 मध्ये झालेली H7N9 विषाणूची उत्क्रांती
------------------
H7N9 विषाणूतील आठ जनुके ही आशियातील स्थानिक बदके, पक्षी आणि पोल्ट्री पक्षी यांच्यात आढळणाऱ्या एव्हीयन इन्फ्लूएंजा विषाणूंशी संबंधित आहेत. नैसर्गिकरीत्या एकाच यजमानामध्ये दोन किंवा अधिक एन्फ्लूएंजा विषाणू एकत्र आल्यास त्यांच्यामध्ये जनुकांची देवाणघेवाण होते. त्यातून नवा अधिक ताकदवान विषाणू तयार होतो. अशाच प्रक्रियेतून H7N9 विषाणूंची निर्मिती झाल्याचे संशोधनातून स्पष्ट झाले आहे.
- एकाच जागेमध्ये पोल्ट्री, बदके आणि पक्षी यांचा रहिवास असल्यास विषाणूंचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता वाढते. तसेच मांस मार्केटमध्ये एकाच जागी सर्व प्रकारचे जिवंत पक्षी ठेवले जातात. त्याचाही परीणाम होतो.
- H7N9 विषाणूतील जनुकामध्ये

- स्थानिक बदकापासून --- HA (hemagglutinin) जनुक
- जंगली पक्ष्यापासून NA (neyraminidase) जनुक.
- पोल्ट्री कोंबड्यांपासून H9N2 इन्फ्लूएंजा विषाणूतील अन्य सहा जनुके.
- ज्या ठिकाणी पक्षी एकत्र येतात, अशा ठिकाणी पोल्ट्री पक्ष्यांच्या शरीरामध्ये विषाणूंमध्ये H7N9 विषाणू उत्क्रांत होतो.
- त्याचा प्रादुर्भाव माणसांमध्ये झाल्यास प्राणघातक होऊ शकतो.
पोल्ट्रीपक्षी विश्लेषणातून मिळू शकेल धोकादायक विषाणूंचा अंदाज