जिवाणूपासून मिळाले नैसर्गिक तणनाशक
फ्लोरिडा विद्यापीठातील संशोधन
रासायनिक तणनाशकांचा वापर गेल्या काही वर्षापासून शेतीमध्ये वाढत आहे. ही तणनाशके विघटित होत नसल्याने त्यांचे माती, पर्यायाने पाण्याच्या स्रोतातील प्रमाणही वाढत आहे. मात्र फ्लोरिडा विद्यापीठातील संशोधकांनी बटाट्यावर येणाऱ्या स्कॅब या रोगासाठी कारणीभूत जिवाणूंपासून नैसर्गिक तणनाशक विकसित केले आहे. ते मातीतील सुक्ष्म जीवांच्या साह्याने चांगल्या रितीने विघटित होते. त्यामुळे त्यांचे अवशेष बाकी राहत नाहीत. या तणनाशकांचा वापर सेंद्रीय आणि पारंपरिक शेतीमध्ये करणे शक्य होणार आहे. हे संशोधन नेचर केमिकल बायोलॉजी प्रकाशित करण्यात आले आहे.
अमेरिकेमध्ये थॅक्स्टोमिन (thaxtomin) हे रसायन तणनाशक म्हणून वापरले जाते. थॅक्स्टोमिन हे वनस्पतीच्या पेशीभित्तिकांची अनियमित वाढ करते. हे रसायन अंकुरणाच्या अवस्थेत फवारले असता, त्याचा चांगला परीणाम दिसून येतो. बटाट्यामध्ये स्कॅब या रोगासाठी कारणीभूत असलेल्या स्ट्रेप्टोमायसिस या जिवाणूमध्ये हे रसायन निसर्गतः आढळते. या जिवाणूपासून हे रसायन वेगळे करण्याची प्रक्रिया अमेरिकेतील फ्लोरिडा विद्यापीठातील संशोधकांनी तयार केली आहे. हे तणनाशक पुर्णपणे नैसर्गिक असल्याने त्याचा वापर सेंद्रिय शेती, नैसर्गिक शेतीमध्ये करता येणार आहे. या नव्या प्रक्रियेमुळे थॅक्स्टोमिनचे व्यावसायिक उत्पादन घेणेही शक्य होणार आहे.
फ्लोरिडा विद्यापीठातील वनस्पती रोगशास्त्र संशोधिका रोजमेरी लॉरिया गेल्या काही वर्षापासून या विषयावर संशोधन करत आहेत. त्यांनी केलेल्या प्रयोगामध्ये स्ट्रेप्टोमायसिस जिवाणू (Streptomyces) मधील विकरे ही तणनाशक म्हणून वापरणे शक्य असल्याचे आढळले आहे. तसेच या विकराशिवाय थॅक्स्टोमिनचे उत्पादन होऊ शकत नाही. तसेच या जिवाणूमुळे थॅक्स्टोमिनचे उत्पादन वाढविणे शक्य होणार आहे. त्याबाबत माहिती देताना संशोधिका लॉरिया यांनी सांगितले, की येत्या दोन वर्षामध्ये अधिक प्रमाणात थॅक्स्टोमिन तयार करणाऱ्या या जिवाणूच्या प्रजाती विकसित करण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे.
सध्या एकाच प्रयोगशाळेमध्ये जिवाणूपासून तणनाशाकांची निर्मिती केली जात असून त्याचा वापर सेंद्रिय शेतामध्ये करण्यात येत आहे. या संशोधनाचे सहलेखक असलेले इव्हान जॉन्सन हे फ्लोरिडा विद्यापीठातील लिंबूवर्गीय फळ संशोधन आणि शिक्षण केंद्रामध्ये कार्यरत आहेत. त्यांनी सांगितले, की कृत्रीमरित्या विकसित केलेल्या तणनाशकांऐवजी जिवाणूपासून बनवलेल्या तणनाशकामध्ये विशिष्ट लक्ष्य क्षमता अधिक आहे. ते तणांचे नियंत्रण करून मातीत मिसळल्यानंतर सहजपणे विघटित होतात.
फ्लोरिडा विद्यापीठातील संशोधन
रासायनिक तणनाशकांचा वापर गेल्या काही वर्षापासून शेतीमध्ये वाढत आहे. ही तणनाशके विघटित होत नसल्याने त्यांचे माती, पर्यायाने पाण्याच्या स्रोतातील प्रमाणही वाढत आहे. मात्र फ्लोरिडा विद्यापीठातील संशोधकांनी बटाट्यावर येणाऱ्या स्कॅब या रोगासाठी कारणीभूत जिवाणूंपासून नैसर्गिक तणनाशक विकसित केले आहे. ते मातीतील सुक्ष्म जीवांच्या साह्याने चांगल्या रितीने विघटित होते. त्यामुळे त्यांचे अवशेष बाकी राहत नाहीत. या तणनाशकांचा वापर सेंद्रीय आणि पारंपरिक शेतीमध्ये करणे शक्य होणार आहे. हे संशोधन नेचर केमिकल बायोलॉजी प्रकाशित करण्यात आले आहे.
अमेरिकेमध्ये थॅक्स्टोमिन (thaxtomin) हे रसायन तणनाशक म्हणून वापरले जाते. थॅक्स्टोमिन हे वनस्पतीच्या पेशीभित्तिकांची अनियमित वाढ करते. हे रसायन अंकुरणाच्या अवस्थेत फवारले असता, त्याचा चांगला परीणाम दिसून येतो. बटाट्यामध्ये स्कॅब या रोगासाठी कारणीभूत असलेल्या स्ट्रेप्टोमायसिस या जिवाणूमध्ये हे रसायन निसर्गतः आढळते. या जिवाणूपासून हे रसायन वेगळे करण्याची प्रक्रिया अमेरिकेतील फ्लोरिडा विद्यापीठातील संशोधकांनी तयार केली आहे. हे तणनाशक पुर्णपणे नैसर्गिक असल्याने त्याचा वापर सेंद्रिय शेती, नैसर्गिक शेतीमध्ये करता येणार आहे. या नव्या प्रक्रियेमुळे थॅक्स्टोमिनचे व्यावसायिक उत्पादन घेणेही शक्य होणार आहे.
फ्लोरिडा विद्यापीठातील वनस्पती रोगशास्त्र संशोधिका रोजमेरी लॉरिया गेल्या काही वर्षापासून या विषयावर संशोधन करत आहेत. त्यांनी केलेल्या प्रयोगामध्ये स्ट्रेप्टोमायसिस जिवाणू (Streptomyces) मधील विकरे ही तणनाशक म्हणून वापरणे शक्य असल्याचे आढळले आहे. तसेच या विकराशिवाय थॅक्स्टोमिनचे उत्पादन होऊ शकत नाही. तसेच या जिवाणूमुळे थॅक्स्टोमिनचे उत्पादन वाढविणे शक्य होणार आहे. त्याबाबत माहिती देताना संशोधिका लॉरिया यांनी सांगितले, की येत्या दोन वर्षामध्ये अधिक प्रमाणात थॅक्स्टोमिन तयार करणाऱ्या या जिवाणूच्या प्रजाती विकसित करण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे.
सध्या एकाच प्रयोगशाळेमध्ये जिवाणूपासून तणनाशाकांची निर्मिती केली जात असून त्याचा वापर सेंद्रिय शेतामध्ये करण्यात येत आहे. या संशोधनाचे सहलेखक असलेले इव्हान जॉन्सन हे फ्लोरिडा विद्यापीठातील लिंबूवर्गीय फळ संशोधन आणि शिक्षण केंद्रामध्ये कार्यरत आहेत. त्यांनी सांगितले, की कृत्रीमरित्या विकसित केलेल्या तणनाशकांऐवजी जिवाणूपासून बनवलेल्या तणनाशकामध्ये विशिष्ट लक्ष्य क्षमता अधिक आहे. ते तणांचे नियंत्रण करून मातीत मिसळल्यानंतर सहजपणे विघटित होतात.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा