जंगलांचे रंग बदलताहेत
- इंग्लंड येथील राष्ट्रीय शास्त्र फाऊंडेशनच्या अभ्यासातील मत
- बदलते तापमान, जमिनीचा वापर या बरोबरच कीडी रोगांचा त्यात महत्त्वाचा वाटा

 प्रत्येक ऋतूमध्ये पानांच्या रंगामध्ये फरक पडत जातो. अतिथंड हवामानाच्या प्रदेशामध्ये पानगळीच्या मोसमामध्ये गळणाऱ्या पानाचा रंग हा गडद लाल असतो. काही ठिकाणी नव्या अंकुरांच्या ऋतूमध्ये संबंध झाडांचा रंग बदललेला दिसून येतो. या पानाच्या रंगामध्ये प्रत्येक शतकामध्ये किंवा अर्ध शतकामध्ये बदल होत असल्याचे मॅसेच्यूसेटस येथील राष्ट्रीय शास्त्र फाऊंडेशन च्या हार्वर्ड फॉरेस्ट लॉंग टर्म इकॉलॉजिकल रिसर्च मधील मुख्य संशोधक डेव्हिड फॉस्टर यांनी केलेल्या संशोधनात दिसून आले आहे. त्यासाठी जगातील 26 वने, गवताळ प्रदेश, वाळवंटे आणि कोरल रिफ अशा विविध पर्यावरणामध्ये अभ्यास करण्यात आला आहे. 
इंग्लंडमधील हार्वर्डचे जंगल जगातील प्रमुख जंगलापैकी एक आहे. या जंगलामधील पानगळीच्या वृक्षामुळे जंगलाचा रंग ठरतो. तो गेल्या काही शतकामध्ये बदलत गेल्याचे दिसून आले आहे. त्याबाबत माहिती देताना या प्रकल्पाचे संचालक सरन ट्वांबली यांनी सांगितले, की बदलत्या वातावरणाचे जंगलावर होणाऱ्या परीणामाविषयी भाष्य करणे शक्य नाही. त्यात जंगल आणि त्यांच्याशी असलेल्या मानवाच्या सहसबंधाविषयी भिती व्यक्त होत आहे. तसेच जमिनीचा वापरात होणारे बदल, नव्या कीडी आणि रोगांचा जंगलावर होणारा प्रादुर्भाव आणि वातावरणातील बदल यांचाही परीणाम होत आहे.

विसाव्या शतकाच्या सुरवातीला इंग्लंडमधील पांढऱ्या पाईन वृक्षाच्या जंगलाचे महत्त्व मोठे होते. मात्र पांढऱ्या पाईन वृक्षांची तोड झाल्याने मोठ्या पानाच्या वृक्षांची जंगलामध्ये वाढ झाली. त्यामध्ये मॅपल, ओक, ब्रीचेस आणि अन्य वृक्षांची संख्या मोठी होती.   

असे आहेत रंगाचे बदल

- हार्वर्डच्या जंगलामध्ये असलेल्या अमेरिकन चेस्टनटच्या वृक्षांची पान गळतीच्या वेळी पिवळी पडतात. मात्र मोठी चेस्टनटची झाडे गेल्या काही वर्षामध्ये बुरशीजन्य रोगांना बळी पडत आहेत. त्याला चेस्टनट व्लाईट असे नाव देण्यात आले आहे. आता काही लहान चस्टनटची उगवण झालेली आहे. त्यामुळे जंगलामध्ये अधिक प्रमाणात पिवळा रंग आणि त्यामध्ये काही प्रमाणात हिरवा रंग दिसून येत आहे.

- जंगलामध्ये शुगर मॅपल या झाडामुळे गडद लाल दिसून येतो. पुर्वी 18 व्या आणि 19 व्या शतकामध्ये रस्त्यांच्या बाजूने या झाडांची मोठ्या प्रमाणात लागवड झाली होती. त्यातून पुर्व मॅसेच्युसेटस आणि दक्षिण किनारपट्टीच्या भागामध्ये गडद लाल रंगाचे वर्चस्व दिसून येते.  या झाडाचे व्यावसायिक फायदे असल्याने त्याची लागवड वाढत गेली आहे. या रंगाचा अनुभव घेण्यासाठी व्हर्जिनिया सारखाच मॅसेच्युसेटस येथे ही सप्टेंबर आणि ऑक्टोबरमध्ये पर्यटकांचा ओघ सुरू होता. मात्र गेल्या काही दिवसापासून या जंगलांच्या रंगामध्ये फिक्कटपणा आल्याचे दिसून येत आहे.  त्यामुळे पर्यटनावर आधारित येथील अर्थकारणावर नक्कीच परीणाम होणार आहेत. 

- जंगलातील काही झाडे ही पिवळ्या रंगाने बहरलेली दिसून येतात. या रंगामुळे विविध कीडीपासून त्यांचे संरक्षण होते. पिवळ्या पानावर कीटक आपली अंडी घालत नाहीत. त्यातून या झाडांचे रक्षण होते. ब्रीचेस सारखी झाडे किटकांना दूर जाण्याचा इशारा देतात. पिवळा रंग म्हणजे विषारीपणा असल्याचा एक संकेत असतो.

- हेमलॉक ही झाडे डोंगराच्या उतरत्या क्षेत्रामध्ये तसेच वाहत्या पाण्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात दिसून येत असत. ती गेल्या काही वर्षापासून ईशान्येकडीव जंगलामधून कमी होत आहे. त्यावर लोकरी ऍडेलगीड या कीडीचा प्रादुर्भाव होत आहे. त्यामुळे येत्या काही वर्षात ही झाडे नष्ट होण्याचा धोका आहे. त्यांची जागा ब्लॅक ब्रीचेस घेत आहे. 

- तसेच उन्हाळ्यामध्ये कमी होणारे पावसाचे प्रमाण या वर्षी मोठ्या दुष्काळात परावर्तित होत असून त्याचा झाडांच्या आणि त्यांच्या शरद ऋतूमध्ये विविध रंग तयार करण्याच्या क्षमतेवर परिणाम करत आहे. ही झाडे पक्वतेच्या अगोदरच रंगामध्ये बदल करत असून निस्तेज होत आहेत. एप्रिलमध्ये झालेल्या पावासाने मे फुलांचा येत असे, जुलै आणि ऑगस्टमधील पावासाने तेजस्वी लाल आणि पिवळ्या रंगाचे साम्राज्य सप्टेंबर, ऑक्टोंबरमध्ये पसरत असे. मात्र आतात हा प्रदेश अधिक उष्ण होत असून वाढते दुष्काळ, बदलते जमीन वपाराचे धोरण आणि झाडावर येणाऱ्या कीडी, रोगांचे प्राबल्य यामुळे विविध वृक्ष जाती तग धरू शकत नाही. त्यांची जागा अन्य झाडे घेत असून जंगलांच्या रंगामध्ये मोठ्या प्रमाणात बदल होत आहेत.