नत्रयुक्त खतांच्या व्यवस्थापनाचे मिरचीवर झाले प्रयोग
नत्राच्या कार्यक्षम वापर करण्यासाठी अमेरिकेतील संशोधकांनी मिरची पिकामध्ये प्रयोग केले आहेत. सून, 56.2 मिलिग्रॅम प्रति लिटर या तीव्रतेच्या नत्र द्रावणाचे मिरची पिकामध्ये पुर्ण शोषण होत असून उत्पादन व त्याचा दर्जा यावर कोणताही विपरीत परिणाम होत नाही. त्यामुळे या पेक्षा अधिक प्रमाणात वापरलेले नत्र हे जलस्रोतांच्या प्रदूषणाचे कारण ठरू शकते. या अभ्यासाचे निष्कर्ष हॉर्ट सायन्स मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहेत.
वर्षभर फळे आणि भाज्यांची मागणी राहत असल्याने शेतकरीही त्याचे वर्षभर उत्पादन घेतात. अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी पारंपरिक पद्धतीमध्ये खतांच्या वापरासह अनेक बदल होत गेले आहेत. मात्र, त्यामुळे पर्यावरणावर अनेक विपरीत परिणाम दिसून येत आहेत. त्यामुळे पिकामध्ये नत्राचा कार्यक्षम वापर होण्याची आवश्यकता वाढत आहे. नेगेव्ह येथील गिलट संशोधन केद्रातील संशोधक हगाई यासौर यांनी हरितगृहातील मिरचीच्या (Capsicum annum L.) दोन जातींच्या लागवडीमध्ये नत्राच्या चार तीव्रतेच्या द्रावणांचा वापर करून अभ्यास केला. हरितगृहामध्ये लागवड असलेल्या बेल पेपर या मिरचीमध्ये नत्रांचा उत्पादन आणि दर्जा यांच्यावर कोणताही विपरीत परिणाम न होता पर्यावरणावरील विपरीत परिणामांना टाळण्याचे प्रयत्न केले जात आहेत.
संशोधक हगाई यासौर यांनी सांगितले, की एकूण सोळा अन्नद्रव्यातील नत्र हे महत्त्वाचे आणि सर्वाधिक वापरले जाणारे अन्नद्रव्य आहे. पिकाच्या वाढीसाठी प्रथिने क्लोराप्लास्टमधील नत्र हा आवश्यक घटक आहे. मात्र, त्यांचा असंतुलित वापर झाल्याने परिसरातील पाण्याचे स्रोत प्रदुषित होत असल्याचे दिसून आले आहे. नत्राच्या कमतरतेविषयी अधिक अभ्यास झाला असून त्या प्रमाणात अधिक नत्रामुळे होणाऱ्या परिणामांचा अभ्यास फारसा झालेला नाही. मिरचीतील नत्राच्या वापराची कार्यक्षमता वाढविण्यासाठी प्रयोग करण्यात आले.
असे झाले प्रयोग ः
------------------------------------------------
जर्नल संदर्भ :
Hagai Yasuor, Alon Ben-Gal And Uri Yermiyahu. Nitrogen Management of Greenhouse Pepper Production: Agronomic, Nutritional, and Environmental Implications. HortScience, October 2013
नत्राच्या कार्यक्षम वापर करण्यासाठी अमेरिकेतील संशोधकांनी मिरची पिकामध्ये प्रयोग केले आहेत. सून, 56.2 मिलिग्रॅम प्रति लिटर या तीव्रतेच्या नत्र द्रावणाचे मिरची पिकामध्ये पुर्ण शोषण होत असून उत्पादन व त्याचा दर्जा यावर कोणताही विपरीत परिणाम होत नाही. त्यामुळे या पेक्षा अधिक प्रमाणात वापरलेले नत्र हे जलस्रोतांच्या प्रदूषणाचे कारण ठरू शकते. या अभ्यासाचे निष्कर्ष हॉर्ट सायन्स मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहेत.
वर्षभर फळे आणि भाज्यांची मागणी राहत असल्याने शेतकरीही त्याचे वर्षभर उत्पादन घेतात. अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी पारंपरिक पद्धतीमध्ये खतांच्या वापरासह अनेक बदल होत गेले आहेत. मात्र, त्यामुळे पर्यावरणावर अनेक विपरीत परिणाम दिसून येत आहेत. त्यामुळे पिकामध्ये नत्राचा कार्यक्षम वापर होण्याची आवश्यकता वाढत आहे. नेगेव्ह येथील गिलट संशोधन केद्रातील संशोधक हगाई यासौर यांनी हरितगृहातील मिरचीच्या (Capsicum annum L.) दोन जातींच्या लागवडीमध्ये नत्राच्या चार तीव्रतेच्या द्रावणांचा वापर करून अभ्यास केला. हरितगृहामध्ये लागवड असलेल्या बेल पेपर या मिरचीमध्ये नत्रांचा उत्पादन आणि दर्जा यांच्यावर कोणताही विपरीत परिणाम न होता पर्यावरणावरील विपरीत परिणामांना टाळण्याचे प्रयत्न केले जात आहेत.
संशोधक हगाई यासौर यांनी सांगितले, की एकूण सोळा अन्नद्रव्यातील नत्र हे महत्त्वाचे आणि सर्वाधिक वापरले जाणारे अन्नद्रव्य आहे. पिकाच्या वाढीसाठी प्रथिने क्लोराप्लास्टमधील नत्र हा आवश्यक घटक आहे. मात्र, त्यांचा असंतुलित वापर झाल्याने परिसरातील पाण्याचे स्रोत प्रदुषित होत असल्याचे दिसून आले आहे. नत्राच्या कमतरतेविषयी अधिक अभ्यास झाला असून त्या प्रमाणात अधिक नत्रामुळे होणाऱ्या परिणामांचा अभ्यास फारसा झालेला नाही. मिरचीतील नत्राच्या वापराची कार्यक्षमता वाढविण्यासाठी प्रयोग करण्यात आले.
असे झाले प्रयोग ः
- जगामध्ये इस्राईल, स्पेन, दक्षिण युरोप आणि उत्तर आफ्रिका या भागामध्ये वर्षभर उत्पादन घेण्यासाठी हरितगृहे आणि शेडनेटचा वापर केला जात आहे. या ठिकाणी लागवड असलेल्या व वाढीच्या पद्धती वेगळ्या असलेल्या दोन मिरची जाती निवडल्या.- - त्यामध्ये ठिबक सिंचनद्वारे चार तीव्रतेच्या नत्र द्रावणांचा वापर करून त्यांनी फळांचा भौतिक आकार, फळांचे उत्पादन, रासायनिक दर्जा विशेषतः शर्करेचे व आम्लतेचे प्रमाण यांचे मोजमाप केले.
- - नत्राचे प्रमाण 56 मिलीग्रॅम प्रति लिटर असलेल्या प्रमाणामध्ये मिरचीचे अधिक उत्पादन मिळाले. त्या पेक्षा अधिक तीव्रतेच्या द्रावणांचा वापर केल्यानंतर उर्वरीत प्रमाण हे पर्यावरणामध्ये गेले..56.2 मिलीग्रॅम प्रति लिटर तीव्रतेचे द्रावणांचा पिकांने पुरेपूर वापर केल्याचे दिसून आले. तसेच फळांच्या दर्जावरही कोणताही विपरीत परिणाम दिसून आला नाही.
- - नत्रांच्या या चारही प्रमाणाच्या वापरामुळे या घटकासह पोषक अशा बीटा कॅरोटीन आणि लायकोपीनच्या प्रमाणामध्ये कोणतीही घट आढळली नाही.
------------------------------------------------
जर्नल संदर्भ :
Hagai Yasuor, Alon Ben-Gal And Uri Yermiyahu. Nitrogen Management of Greenhouse Pepper Production: Agronomic, Nutritional, and Environmental Implications. HortScience, October 2013
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा