फॉस्फरस वेगळा करण्याची पद्धत

टाकाऊ पाण्यातून फॉस्फरस वेगळा करण्याची पद्धत विकसित

- फॉस्फरसचा पुनर्वापर खत म्हणून करणे शक्य,

- खाणीतून फॉस्फरस मिळविण्यापेक्षा स्वस्त, सोपी पद्धत

वाहत्या पाण्यातून शेत आणि परीसरातील पाणी वाहून तळे आणि प्रवाहात मिसळत असल्याने पाण्यात स्फुरदयुक्त घटकांचे प्रदुषण मोठ्या प्रमाणात होत आहे.  हे प्रदुषण दूर करण्यासाठी अमेरिकेच्या मिशीगन राज्य विद्यापीठातील जैव यंत्रणा आणि कृषी अभियांत्रिकी तज्ज्ञ स्टिव्हन सॅफरमॅन आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी स्फरदयुक्त  घटकांचे प्रदुषण दूर करण्यासाठी स्वस्त आणि कार्यक्षम पद्धत विकसित केली आहे. या प्रक्रियेतून मिळवलेले स्फुरदयुक्त घटकांचा पुनर्वापर खत म्हणून शेतासाठी करणे शक्य आहे.

फॉस्फरस हा सर्व प्रकारच्या प्राणी आणि मानवाच्या अन्नाचा भाग असला तरी त्याचे शोषण योग्य प्रमाणात होत नसल्याने टाकाऊ घटकामध्ये त्याचे प्रमाण अधिक असते. मानवी  आणि औद्योगिक टाकाऊ पाण्यातून स्फुरदयुक्त घटक प्रवाहातून तळे, तलाव यांच्यामध्ये पोचते. माशांच्या संख्येमध्ये घट होत असून विषारी शैवाळांच्या प्रमाणात वाढ होत आहे. मेटामटेरिया टेक्नॉलॉजीज आणि सॅफरमॅन यांनी गेल्या दहा वर्षातील प्रदुषणाचा आढावा घेतला असून प्रदुषणाच्या कारणांचा अभ्यास केला आहे. त्यातून लोहाच्या अतिसुक्ष्म कणांचा वापर करून माध्यम विकसित केले असून पाण्यातून मोठ्या प्रमाणात फॉस्फरस वेगळा करणे शक्य असल्याचे त्यांच्या लक्षात आले.  ही पद्धत अत्यंत कार्यक्षम आहे.

सॅफरमॅन यांनी सांगितले की, फॉस्फरस हा पाण्याच विद्राव्य असल्याने वेगळा करण्यामध्ये अवघड समजला जातो. टाकाऊ अतिसुक्ष्म लोह घटकापासून तयार केलेले माध्यमात त्याचे चांगल्या प्रकारे शोषण होत असून त्याचे घन पदार्थात रुपांतर होते. त्यामुळे फॉस्फरस वेगळा करून त्याचा पुनर्वापर करणे शक्य होते. फॉस्फेट रॉकवर प्रक्रिया करून फॉस्फरस मिळविण्यापेक्षा फॉस्फरस वेगळे करून पुनर्वापर करणे या पद्धतीमुले स्वस्त आणि सोपे पडणार आहे.  त्यामुळे फॉस्फरससाठी खाणकाम करण्याची गरज कमी होणार आहे.

मेटामटेरिया चे कार्यकारी अधिकारी रिचर्ड स्कोर यांनी सांगितले, की फॉस्फरसचे साठे मर्यादीत आहेत. येत्या ५० वर्षामध्ये त्यांची उपलब्धता कमी होत जाणार आहे. त्यामुळे फॉस्फऱस मिळविण्यापेक्षा त्यांचा पुनर्वापर करण्याच्या आर्थिक दृष्ट्या परवडणाऱ्या पद्धती अधिक फायदेशीर ठरणार आहेत. हे माध्यम येत्या दोन वर्षामध्ये व्यावसायिक वापरासाठी उपलब्ध करण्यात येईल.