मेटाजिनोमिक्स तंत्रज्ञानाने उलगडतील पोल्ट्री विषाणूंची रहस्ये

पोल्ट्रीतील रोगांचे निदान करण्यासाठी महत्त्वाचे अमेरिकी कृषी विभागाचे संशोधन
मेटाजिनोमिक्स तंत्रज्ञानाने सापडलेल्या नव्या विषाणूचा प्रतिजैविक म्हणून होऊ शकेल वापर
 टर्की जातीच्या कोबड्यांचे मांस परदेशामध्ये आवडीने खाल्ले जाते. आपल्याकडे असलेल्या पोल्ट्री फार्मप्रमाणे त्यांचे मोठे फार्मही आहेत. मात्र पोल्ट्रीमध्ये येणाऱ्या विषाणूजन्य रोगांमुळे पक्ष्यांच्या मृत्यूचे प्रमाण अधिक असते. त्यांचे नियंत्रण करण्याचे आव्हान संशोधकांच्या समोर कायम राहिलेले आहे. अमेरिकन कृषि विभागाच्या संशोधकांनी पोल्ट्रीमधील विषाणूंच्या नियंत्रणासाठी मेटाजिनॉमिक्स या मुलद्रव्यीय साधनाचा चांगल्या प्रकारे उपयोग होऊ शकतो हे आढळून आले आहे.

कोंबड्या आणि टर्की पक्ष्यामध्ये दरवर्षी विविध प्रकारच्या विषाणूजन्य रोगामुळे मोठ्या प्रमाणात मरतूक होत असते. तसेच त्यांच्यामध्ये वाढ थांबणे, हगवण, वजन कमी होणे या प्रकारामुळे उत्पादन खर्चात वाढ होत असूनही उत्पादनात घट होते. या विषाणूजन्य रोगातील बहुतांश रोग हे आतड्याशी आणि पचन संस्थेशी संबंधित आहेत. मात्र त्यासाठी कारणीभूत ठरणाऱ्या सूक्ष्म जीवांचा नक्की ओळख स्पष्ट होत नसल्याने उपचार करणे अवघड ठरत होते. त्यासाठी पारंपरिक पद्धतीने जनुकांची सुसंगतवार व गुणधर्मासह प्रत्येक विषाणूची ओळख पटविण्यामध्ये अधिक वेळ आणि परिश्रम लागत असत. हे कमी करण्यासाठी अमेरिकेतील कृषि विभागाचे संशोधक लासझ्लो सॅक यांनी मेटाजिनोमिक्स पद्धतीचा वापर करून एकाच वेळी संपुर्ण विषाणूंच्या गणाची ओळख पटविता येते. या पद्धतीत हजारो सुक्ष्म जीवांच्या न्युक्लीईक आम्लाची ओळख पटवता येते. या पद्धतीच्या वापरातून लासझ्लो सॅक यांना भविष्यामध्ये उपयुक्त ठरू शकेल, अशा नवीन विषाणू शोधणे शक्य झाले आहे.

असा आहे नवा विषाणू
सॅक आणि अमेरिकी कृषि संशोधन संस्थेतील सुक्ष्म जीवशास्त्रज्ञ मायकेल डे यांनी नव्याने आढळून आलेल्या विषाणूचे डीएनए सिक्वेन्सिंग केले आहे. या विषाणूला पीएचआय सीए82 (phiCA82) असे नाव देण्यात आले आहे. हा विषाणू नैसर्गिकरित्या जिवाणूंना नष्ट करत असून मायक्रोफेजेस किंवा फेजेस या गटामध्ये मोडतो. त्यांच्यामध्ये प्रतिजैविकांना पर्याय होण्याची क्षमता असून विविध प्रकारच्या औषधांना प्रतिकारक ठरलेल्या सूक्ष्म जीवांशी लढण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकतो.

असे झाले  संशोधन
- अमेरिकतेली व्यावसायिक पोल्ट्रीमधून विषाणूजन्य रोगग्रस्त पक्ष्याच्या आतड्याचे नमुने गोळा करून त्यातून मिळवलेल्या न्युक्लेईक आम्लाचे विश्लेषण करण्यात आले. त्यामध्ये सर्वसामान्यपणे आढळणारे Picornaviridae या कुळातील अॅस्ट्रोव्हायरस, रिओव्हायरस आणि रोटाव्हायरस आढळून आले. त्याबरोबर टर्कीमध्ये आजव माहित नसलेल्या मात्र picobirnavirus,सारखे असलेले काही विषाणू मिळून आले. picobirnavirus, हे जिवाणू शेतीमधील पाळीव प्राण्यात आढळतात. तर मानवामध्ये  calicivirus या प्रकारचे विषाणू आढळून येतात.

- मेटाजिनोमिक्सच्या साह्याने सॅक आणि डे यांनी या विषाणूची संपुर्ण जनुकिय साखळीचे विश्लेषण केले आहे. पक्ष्यामधील अत्यंत संवेदनशील आणि विशिष्ट विषाणूच्या ओळखीसाठी पीसीआर पद्धतीचाही वापर त्यांनी या पुर्वीच्या संशोधनात केला आहे.

- संशोधनाबाबतची अधिक माहिती अॅग्रीकल्चरल रिसर्च मॅगेजीनच्या एप्रिलच्या अंकात प्रकाशित करण्यात आलेली आहे.