पाण्याचे प्रदूषण रोखण्यासाठीही पाणलोटाची कामे फायदेशीर
अमेरिकेतील मिसिसीपी नदीच्या खोऱ्यात राबवला जातोय प्रकल्प
शेतीमध्ये वापरली जाणारी खते ही पावसाच्या पाण्यासोबत वाहून पाण्याचे स्रोतामध्ये जातात. त्यामुळे शेतातील खतांचा निचरा होऊन पिकांना फटका बसतो. तसेच पाण्याचे स्रोत प्रदूषित होतात. मातीचीही धूप मोठ्या प्रमाणात होऊन बंधारे, छोटी धरणे भरून जातात. असे अनेक पदरी नुकसान होते. हे नुकसान टाळण्यासाठी अमेरिकेतील ल्युझीयाना प्रांतातील मिसिसिपी नदीच्या खोऱ्यामध्ये मागील चार वर्षामध्ये पाणलोटाचा एक प्रकल्प राबविण्यात आला. या प्रकल्पाच्या माध्यमातून सुमारे आठ लाख 80 हजार एकर क्षेत्रावर पाणलोटाची जल व मृद संवर्धनाची कामे करण्यात आली आहेत. या प्रकल्पाचे नाव मिसिसीपी रिव्हर बेसिन हेल्दी वॉटरशेड इनिशेएटिव्ह ( MRBI) असे आहे.
अमेरिकन कृषी विभागाची नैसर्गिक स्रोत संवर्धन सेवा ही संस्था 2010 पासून पाण्याचा दर्जा सुधारण्यासाठी कार्य करत आहे. त्यामध्ये 640 लहान पाणलोटाची कामे करण्यात आली असून 341 दशलक्ष डॉलर इतका खर्च करण्यात आला आहे. एनआरसीएस चे प्रमुख जेसन वेल्लर यांनी सांगितले, की या उपक्रमामध्ये लोकांच्या सहभागातून पाणलोटाची मोठी कामे करण्यात आली आहेत. पाण्याचा दर्जा वाढवितानाच अन्न उत्पादन आणि फायबरच्या उत्पादनासाठी अधिकाअधिक लोकांचा सहभाग वाढविण्यासाठी प्रयत्न केले आहेत. त्यासाठी मोठी गुंतवणूकही केली आहे. नत्र, स्फुरद आणि प्राणीज खतांच्या पाण्यासोबत वाहून जाण्यामुळे होणारे नुकसान कमी करण्यासाठी लागणारे तांत्रिक व आर्थिक पाठबळ शेतकऱ्यांना संस्थेतर्फे दिले गेले. जल व मृद संवर्धनासोबतच अन्नद्रव्य व्यवस्थापन, मसागतीतून संवर्धन, कव्हर क्रॉप, अंतिम टप्प्यातील पाण्याची पुनर्गठण पद्धती यांचा प्रामुख्याने वापर करण्यात आला.
प्रकल्पाचे असे झाले फायदे
संवर्धनाच्या कामातून माती आणि अन्नद्रव्यांचे वहन रोखण्यामध्ये प्रकल्प कशा प्रकारे यशस्वी ठरला ते पाहू
- 215 दशलक्ष टन गाळ आणि 2.7 अब्ज पौंड नत्र, 523 दशलक्ष पौंड स्फुरद दरवर्षी शेतातून पावसाच्या पाण्यासोबत पाण्याच्या स्रोतामध्ये मिसळणे रोखले गेले. ज्या ठिकाणी संवर्धनाची कामे झालेली नाहीत, त्यांच्या तुलनेत 55 टक्के गाळ, 34 टक्के नत्र आणि 46 टक्के स्फुरदाचे नुकसान रोखले गेले.
- त्या सोबतच पाण्यांच्या प्रवाहासोबत मेक्सिकोच्या खाडीमध्ये दरवर्षी मिसळणाऱ्या नत्राच्या प्रमाणात 17 टक्के आमि स्फुरदाच्या प्रमाणात 12 टक्के घट झाली.
पाण्याचा दर्जा सुधारण्यासाठी पाणलोट क्षेत्राची कामे योग्य रीतीने होण्याची आवश्यकता सीइएपी प्रारूपातून दिसून आली आहे. अशा पाणलोट क्षेत्रामध्ये संवर्धनाची कामे न झालेल्या ठिकाणापेक्षा अधिक चांगले निष्कर्ष दिसून आले आहेत.
शुद्ध पाण्यासाठी प्रयत्न हवेत शेतापासून
- या प्रकल्पाचे प्रमुख वेल्लर यांनी सांगितले, की अन्नद्रव्यांचे विविध मार्गातून वहन होऊन पाण्याचे स्रोत प्रदुषित होत असतात. प्रत्येक शेतकऱ्यांने अन्नद्रव्याचा ऱ्हास रोखण्यासाठी घेतलेल्या पुढाकाराचे स्वच्छ पाण्यामध्ये रूपांतर होत असल्याचे दिसून येते.
- मातीची धूप हाही एक मोठा प्रश्न असून सुपीक माती वाहून गेल्याने शेतांची उत्पादकता कमी होते. त्यासाठी उताराला आडवी मशागत व अन्य पद्धतींचा वापर करण्याची गरज असते.
- शेतीमध्ये वापरली जाणारी खते व अन्नद्रव्ये यांचे वहन झाल्याने शेतीची उत्पादकता कमी होते. तसेच परिसरातील पाण्याचे स्रोत प्रदुषित होतात.
- प्रति एकरी 1.5 पट गाळ, नत्र आणि सफरदाचे नुकसान टाळणे शक्य झाले.
- ऑक्टोबर 2013 पर्यंत एनआरसीएस 1.8 दशलक्ष डॉलरची गुंतवणूक करून 12 निरीक्षण केंद्राची स्थापना करण्यात येत आहे. या निरीक्षण केंद्राच्या मदतीने शेतकरी आणि संस्थेला अधिक कार्यक्षम मजल व मृद संवर्धनाच्या प्रणाली उभारणे शक्य होणार आहे.
अमेरिकेतील मिसिसीपी नदीच्या खोऱ्यात राबवला जातोय प्रकल्प
शेतीमध्ये वापरली जाणारी खते ही पावसाच्या पाण्यासोबत वाहून पाण्याचे स्रोतामध्ये जातात. त्यामुळे शेतातील खतांचा निचरा होऊन पिकांना फटका बसतो. तसेच पाण्याचे स्रोत प्रदूषित होतात. मातीचीही धूप मोठ्या प्रमाणात होऊन बंधारे, छोटी धरणे भरून जातात. असे अनेक पदरी नुकसान होते. हे नुकसान टाळण्यासाठी अमेरिकेतील ल्युझीयाना प्रांतातील मिसिसिपी नदीच्या खोऱ्यामध्ये मागील चार वर्षामध्ये पाणलोटाचा एक प्रकल्प राबविण्यात आला. या प्रकल्पाच्या माध्यमातून सुमारे आठ लाख 80 हजार एकर क्षेत्रावर पाणलोटाची जल व मृद संवर्धनाची कामे करण्यात आली आहेत. या प्रकल्पाचे नाव मिसिसीपी रिव्हर बेसिन हेल्दी वॉटरशेड इनिशेएटिव्ह ( MRBI) असे आहे.
अमेरिकन कृषी विभागाची नैसर्गिक स्रोत संवर्धन सेवा ही संस्था 2010 पासून पाण्याचा दर्जा सुधारण्यासाठी कार्य करत आहे. त्यामध्ये 640 लहान पाणलोटाची कामे करण्यात आली असून 341 दशलक्ष डॉलर इतका खर्च करण्यात आला आहे. एनआरसीएस चे प्रमुख जेसन वेल्लर यांनी सांगितले, की या उपक्रमामध्ये लोकांच्या सहभागातून पाणलोटाची मोठी कामे करण्यात आली आहेत. पाण्याचा दर्जा वाढवितानाच अन्न उत्पादन आणि फायबरच्या उत्पादनासाठी अधिकाअधिक लोकांचा सहभाग वाढविण्यासाठी प्रयत्न केले आहेत. त्यासाठी मोठी गुंतवणूकही केली आहे. नत्र, स्फुरद आणि प्राणीज खतांच्या पाण्यासोबत वाहून जाण्यामुळे होणारे नुकसान कमी करण्यासाठी लागणारे तांत्रिक व आर्थिक पाठबळ शेतकऱ्यांना संस्थेतर्फे दिले गेले. जल व मृद संवर्धनासोबतच अन्नद्रव्य व्यवस्थापन, मसागतीतून संवर्धन, कव्हर क्रॉप, अंतिम टप्प्यातील पाण्याची पुनर्गठण पद्धती यांचा प्रामुख्याने वापर करण्यात आला.
प्रकल्पाचे असे झाले फायदे
संवर्धनाच्या कामातून माती आणि अन्नद्रव्यांचे वहन रोखण्यामध्ये प्रकल्प कशा प्रकारे यशस्वी ठरला ते पाहू
- 215 दशलक्ष टन गाळ आणि 2.7 अब्ज पौंड नत्र, 523 दशलक्ष पौंड स्फुरद दरवर्षी शेतातून पावसाच्या पाण्यासोबत पाण्याच्या स्रोतामध्ये मिसळणे रोखले गेले. ज्या ठिकाणी संवर्धनाची कामे झालेली नाहीत, त्यांच्या तुलनेत 55 टक्के गाळ, 34 टक्के नत्र आणि 46 टक्के स्फुरदाचे नुकसान रोखले गेले.
- त्या सोबतच पाण्यांच्या प्रवाहासोबत मेक्सिकोच्या खाडीमध्ये दरवर्षी मिसळणाऱ्या नत्राच्या प्रमाणात 17 टक्के आमि स्फुरदाच्या प्रमाणात 12 टक्के घट झाली.
पाण्याचा दर्जा सुधारण्यासाठी पाणलोट क्षेत्राची कामे योग्य रीतीने होण्याची आवश्यकता सीइएपी प्रारूपातून दिसून आली आहे. अशा पाणलोट क्षेत्रामध्ये संवर्धनाची कामे न झालेल्या ठिकाणापेक्षा अधिक चांगले निष्कर्ष दिसून आले आहेत.
शुद्ध पाण्यासाठी प्रयत्न हवेत शेतापासून
- या प्रकल्पाचे प्रमुख वेल्लर यांनी सांगितले, की अन्नद्रव्यांचे विविध मार्गातून वहन होऊन पाण्याचे स्रोत प्रदुषित होत असतात. प्रत्येक शेतकऱ्यांने अन्नद्रव्याचा ऱ्हास रोखण्यासाठी घेतलेल्या पुढाकाराचे स्वच्छ पाण्यामध्ये रूपांतर होत असल्याचे दिसून येते.
- मातीची धूप हाही एक मोठा प्रश्न असून सुपीक माती वाहून गेल्याने शेतांची उत्पादकता कमी होते. त्यासाठी उताराला आडवी मशागत व अन्य पद्धतींचा वापर करण्याची गरज असते.
- शेतीमध्ये वापरली जाणारी खते व अन्नद्रव्ये यांचे वहन झाल्याने शेतीची उत्पादकता कमी होते. तसेच परिसरातील पाण्याचे स्रोत प्रदुषित होतात.
- प्रति एकरी 1.5 पट गाळ, नत्र आणि सफरदाचे नुकसान टाळणे शक्य झाले.
- ऑक्टोबर 2013 पर्यंत एनआरसीएस 1.8 दशलक्ष डॉलरची गुंतवणूक करून 12 निरीक्षण केंद्राची स्थापना करण्यात येत आहे. या निरीक्षण केंद्राच्या मदतीने शेतकरी आणि संस्थेला अधिक कार्यक्षम मजल व मृद संवर्धनाच्या प्रणाली उभारणे शक्य होणार आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा