टाकाऊ कॉन्क्रिट वाचवू शकते
पाणी स्रोतातील स्फुरदाचे प्रदुषण
पाण्याच्या स्रोताचे स्फुरदामुळे होणारे नुकसान थांबविण्यासाठी दक्षिण डेन्मार्क वि्यापीठातील संशोधकांनी सोपा आणि स्वस्त उपाय शोधला आहे. या संशोधकांनी टाकाऊ सिंमेट कॉन्क्रिटच्या भुग्याचा वापर स्फुरद अडविण्यासाठी केला असून 90 टक्क्यापर्यंत स्फुरद रोखणे शक्य असल्याचे दिसून आले आहे.
वाढत्या शहरीकरणामुळे जुन्या इमारती पाडून त्या जागी नव्या इमारतीचे बांधकाम सातत्याने होत असते. या प्रक्रियेमध्ये जुन्या इमारतीच्या कॉन्क्रिटच्या भाग हे टाकाऊ समजले जातात. त्यांचे ढिग शहराबाहेरील कचऱ्यांच्या ठिकाणी दिसून येतात. या जुन्या आणि टाकाऊ समजल्या जाणाऱ्या कॉन्क्रिटच्या भुग्याचा वापर स्फुरदाला बांधून ठेवण्यासाठी होऊ शकत असल्याचे दक्षिण डेन्मार्क विद्यापीठातील पर्यावरण अभियांत्रिकीचे संशोधिका मेलॅनी सोन्डरप यांच्या अभ्यासात दिसून आले आहे. त्या बाबत माहिती देताना मेलॅनी सोन्डरप म्हणाल्या की, भुगा केलेल्या कॉन्क्रिटमध्ये त्याच्या वजनाच्या नव्वद टक्क्यांपर्यत स्फुरद बांधून ठेवण्याची क्षमता असल्याचे अभ्यासात दिसून आले आहे.
या संशोधनामध्ये पोस्ट पीएचडीच्या विद्यार्थिनी सारा इगेमोस आणि प्राध्यापक मोगेन्स फ्लिंट यांचाही समावेश होता. मार्च 2013 पासून या क्षमतेच्या चाचण्या घेण्यात येत असून या चाचण्या मार्च 2014 पर्यंत चालतील. मात्र, आतापर्यंत मिळालेल्या निष्कर्षातून हे तंत्र अधिक कार्यक्षम असल्याचे दिसून आले आहे.
अशी आहे स्फुरदाची समस्या
शेतीमध्ये स्फुरदयुक्त खताचा वापर होत असतो. त्यातील बहुतांश भाग हा पिकांना उपलब्ध न होता, जमिनीमध्ये स्थिर होतो. त्यानंतर आलेल्या पावसाने वाहिलेल्या पाण्याबरोबर परिसरातील पाण्याचे स्रोतामध्ये जाऊन मिसळतो. त्यामुळे पाण्याच्या प्रदुषणामध्ये वाढ होत असून, पाण्यातील जीवनावर त्याचा विपरीत परिणाम होतो. या पाण्यामध्ये शेवाळाचे प्रमाण वाढून, ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होते. पाण्यातील जलचरावर त्याचा परिणाम होत असल्याचे सोन्डरप यांनी सांगितले.
कॉन्क्रिटची गाळणयंत्रणा ठरते फायदेशीर
पाण्याच्या स्रोताकडे पाणी येत असताना त्यामध्ये भुगा केलेले कॉन्क्रिटची गाळण यंत्रणा वापरण्यात आल्याने सुमारे 90 टक्क्यापर्यंत स्फुरदाचे प्रमाण कमी होते. कॉन्क्रिटमधील सिमेंट हे कॅल्शिअमने परिपुर्ण असून त्यात ऍल्युमिनिअम आणि लोह असते. हे तिन्ही घटक स्फुरदाला बांधून ठेवतात.
- त्यासाठी कॉन्क्रिटच्या भुग्याचा आकार जितका कमी असेल, तितके फायद्याचे ठरते. अत्यंत बारीक बुगा हा मिलीमीटर आकाराच्या भुग्यापेक्षा अधिक स्फुरद रोखू शकतो.
- पहिल्या सहा महिन्यांच्या चाचण्यामध्ये वापरण्यात आलेल्या कॉन्क्रिटच्या गाळणयंत्रणेमधून वाहिलेले पाण्याचा सामू अधिक होता. कारण सिमेंट हे आम्लारी स्वरुपाचे असते. त्यासाठी या गाळणयंत्रणेमध्ये विटाच्या तुकड्यांचा किंवा लाईम वॉशचा समावेश केला असता ही समस्या दूर होण्यास मदत झाली.
- तसेच पाण्याचे आम्लारी गुणधर्म कमी करण्यासाठी त्यामध्ये आम्लाची प्रक्रिया केल्यास फायद्याचे दिसून आले आहे. मात्र अधिक प्रयोगानंतर पाण्याचा सामू कमी करण्याची फारशी गरज नसल्याचे दिसून आले आहे.
जर्नल संदर्भ ः
Sara Egemose, Melanie J. Sønderup, Malde V. Beinthin, Kasper Reitzel, Carl Christian Hoffmann, Mogens R. Flindt. Crushed Concrete as a Phosphate Binding Material: A Potential New Management Tool. Journal of Environment Quality, 2012; 41 (3): 647 DOI: 10.2134/jeq2011.0134
पाणी स्रोतातील स्फुरदाचे प्रदुषण
पाण्याच्या स्रोताचे स्फुरदामुळे होणारे नुकसान थांबविण्यासाठी दक्षिण डेन्मार्क वि्यापीठातील संशोधकांनी सोपा आणि स्वस्त उपाय शोधला आहे. या संशोधकांनी टाकाऊ सिंमेट कॉन्क्रिटच्या भुग्याचा वापर स्फुरद अडविण्यासाठी केला असून 90 टक्क्यापर्यंत स्फुरद रोखणे शक्य असल्याचे दिसून आले आहे.
वाढत्या शहरीकरणामुळे जुन्या इमारती पाडून त्या जागी नव्या इमारतीचे बांधकाम सातत्याने होत असते. या प्रक्रियेमध्ये जुन्या इमारतीच्या कॉन्क्रिटच्या भाग हे टाकाऊ समजले जातात. त्यांचे ढिग शहराबाहेरील कचऱ्यांच्या ठिकाणी दिसून येतात. या जुन्या आणि टाकाऊ समजल्या जाणाऱ्या कॉन्क्रिटच्या भुग्याचा वापर स्फुरदाला बांधून ठेवण्यासाठी होऊ शकत असल्याचे दक्षिण डेन्मार्क विद्यापीठातील पर्यावरण अभियांत्रिकीचे संशोधिका मेलॅनी सोन्डरप यांच्या अभ्यासात दिसून आले आहे. त्या बाबत माहिती देताना मेलॅनी सोन्डरप म्हणाल्या की, भुगा केलेल्या कॉन्क्रिटमध्ये त्याच्या वजनाच्या नव्वद टक्क्यांपर्यत स्फुरद बांधून ठेवण्याची क्षमता असल्याचे अभ्यासात दिसून आले आहे.
या संशोधनामध्ये पोस्ट पीएचडीच्या विद्यार्थिनी सारा इगेमोस आणि प्राध्यापक मोगेन्स फ्लिंट यांचाही समावेश होता. मार्च 2013 पासून या क्षमतेच्या चाचण्या घेण्यात येत असून या चाचण्या मार्च 2014 पर्यंत चालतील. मात्र, आतापर्यंत मिळालेल्या निष्कर्षातून हे तंत्र अधिक कार्यक्षम असल्याचे दिसून आले आहे.
अशी आहे स्फुरदाची समस्या
शेतीमध्ये स्फुरदयुक्त खताचा वापर होत असतो. त्यातील बहुतांश भाग हा पिकांना उपलब्ध न होता, जमिनीमध्ये स्थिर होतो. त्यानंतर आलेल्या पावसाने वाहिलेल्या पाण्याबरोबर परिसरातील पाण्याचे स्रोतामध्ये जाऊन मिसळतो. त्यामुळे पाण्याच्या प्रदुषणामध्ये वाढ होत असून, पाण्यातील जीवनावर त्याचा विपरीत परिणाम होतो. या पाण्यामध्ये शेवाळाचे प्रमाण वाढून, ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होते. पाण्यातील जलचरावर त्याचा परिणाम होत असल्याचे सोन्डरप यांनी सांगितले.
कॉन्क्रिटची गाळणयंत्रणा ठरते फायदेशीर
पाण्याच्या स्रोताकडे पाणी येत असताना त्यामध्ये भुगा केलेले कॉन्क्रिटची गाळण यंत्रणा वापरण्यात आल्याने सुमारे 90 टक्क्यापर्यंत स्फुरदाचे प्रमाण कमी होते. कॉन्क्रिटमधील सिमेंट हे कॅल्शिअमने परिपुर्ण असून त्यात ऍल्युमिनिअम आणि लोह असते. हे तिन्ही घटक स्फुरदाला बांधून ठेवतात.
- त्यासाठी कॉन्क्रिटच्या भुग्याचा आकार जितका कमी असेल, तितके फायद्याचे ठरते. अत्यंत बारीक बुगा हा मिलीमीटर आकाराच्या भुग्यापेक्षा अधिक स्फुरद रोखू शकतो.
- पहिल्या सहा महिन्यांच्या चाचण्यामध्ये वापरण्यात आलेल्या कॉन्क्रिटच्या गाळणयंत्रणेमधून वाहिलेले पाण्याचा सामू अधिक होता. कारण सिमेंट हे आम्लारी स्वरुपाचे असते. त्यासाठी या गाळणयंत्रणेमध्ये विटाच्या तुकड्यांचा किंवा लाईम वॉशचा समावेश केला असता ही समस्या दूर होण्यास मदत झाली.
- तसेच पाण्याचे आम्लारी गुणधर्म कमी करण्यासाठी त्यामध्ये आम्लाची प्रक्रिया केल्यास फायद्याचे दिसून आले आहे. मात्र अधिक प्रयोगानंतर पाण्याचा सामू कमी करण्याची फारशी गरज नसल्याचे दिसून आले आहे.
जर्नल संदर्भ ः
Sara Egemose, Melanie J. Sønderup, Malde V. Beinthin, Kasper Reitzel, Carl Christian Hoffmann, Mogens R. Flindt. Crushed Concrete as a Phosphate Binding Material: A Potential New Management Tool. Journal of Environment Quality, 2012; 41 (3): 647 DOI: 10.2134/jeq2011.0134
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा