जखमांच्या स्वच्छतेसाठी कीटकांचा वापर
प्राचीन काळी जगभर जखमा साफ करण्यासाठी काही कीटकांचा वापर केला जात असे. प्राचीन भारतातही जळूसारख्या रक्त शोषक जिवांचा वापर जखमा स्वच्छ करण्यासाठी केला जात असे. ग्रीक रोमन लोकांमध्ये मॅगोट (माशीची प्रजाती) या माशीच्या अळीअवस्थेचा वापर जखमांच्या स्वच्छतेसाठी केला जाई. मात्र पुढे आधुनिक वैद्यकांच्या (विशेषतः प्रतिजैविकांच्या शोधानंतर) प्रगतीनंतर अशा पद्धतींचा वापर पुर्णपणे थांबला. फ्रान्समध्ये एका संशोधकांच्या गटाने या पद्धतीच्या वापराबाबत संशोधन केले आहे. काही प्रकारच्या जखमा भरून येण्यासाठी मॅगोट सारख्या सजीवांचा वापर शस्त्रक्रियेपेक्षा फायदेशीर ठरत असल्याचे त्यांना दिसून आले आहे.
काय करतात मॅगोट
मॅगोटची अंडी मांसामध्ये घातली जातात. त्यातून बाहेर पडणाऱ्या अळ्या या मांसावर जगत मोठ्या होतात. या अळ्या विशेषतः मृत स्नायू आणि पेशी खातात. खराब झालेल्या स्नायूंवर विशिष्ट असा द्रव सोडत त्याचे काही प्रमाणात विघटन करतात. त्यानंतर विघटीत झालेले स्नायू खातात. जखमेमध्ये मॅगोटस हीच क्रिया करतात. मृत पेशी खाल्यामुळे आरोग्यदायी पेशी वाढीला मदत होते.
असा झाला अभ्यास
या अभ्यासासाठी संशोधकांनी 119 माणसांचे दोन गटामध्ये विभाजन केले. एका गटाला जखमेवर नेहमीच्या शस्त्रक्रियेद्वारे उपचार करण्यात आले, तर उर्वरीत गटावर मॅगोटच्या साह्याने उपचार केले गेले.
- दोन्ही गटांना दोन आठवड्यासाठी दवाखान्यात ठेवण्यात आले. दोन्ही गटाला त्यांच्यावर कोणत्या पद्धतीने उपचार होणार आहेत, याची माहिती दिलेली नव्हती.
- मॅगोट या जीवांच्या साह्याने उपचार होत असलेल्या गटातील लोकांच्या जखमामध्ये किंचीत हालचाल होत असल्याचे जाणवत असले तरी वेदना कमी प्रमाणात होत्या.
- एका आठवड्यानंतर या गटाच्या जखमा अधिक वेगाने भरत असल्याचे दिसून आले. जखमा भरण्याचे प्रमाण 66.5 टक्के ( शस्त्रक्रियेद्वारे हेच प्रमाण 54.5 टक्के ) होते.
- अर्थात या पद्धतीवर अधिक अभ्यास करण्याची आवश्यकता आहे.
मॅगोट थेरपीचा आधुनिक इतिहास
-1920 मध्ये जॉन हाफकिन्स संस्थेतील सर्जन डॉ. विल्यय बाईर यांनी मॅगोट पद्धतीचा वापर osteomyelitis नावांने ओळखल्या जाणाऱ्या हाडाच्या जंतू प्रादुर्भावावर केला होता. त्याचे निष्कर्षही त्यांनी प्रकाशित केले होते.
- पहिल्या महायुद्धाच्या काळात दोन सैनिंक जखमी झाल्यानंतर सुमारे सात दिवस अन्न पाण्याविना पडून होते. त्यांची केस डॉ. विल्यम बाईर यांच्याकडे उपचारासाठी आले. या दोघांच्या जखमा इतक्या प्रचंड असूनही त्यांना ताप आला नव्हता की सेप्टीक झालेले नव्हते. हे पाहिल्यानंतर डॉक्टर आश्चर्यचकित झाले. कारण या जखमां मॅगोटस च्या अळ्यांनी भरून गेलेल्या होत्या. हे चित्र दिसायला खराब दिसत असले तरी जखमा स्वच्छ केल्यानंतर त्या जखमा ताज्या नव्या गुलाबी रंगाच्या स्नायूंनी युक्त आणि भरत आलेल्या दिसून आल्या.
- या अनुभव आल्यानंतर डॉ. विल्यम बाईर यांनी प्रयोग सुरू केले. मॅगोट पद्धतीच्या वापर जखमासाठी करण्यास प्रारंभ झाला. त्यांच्या प्रयोगातील पायाची जखम मॅगोटस थेरपीनंतर भरल्याचे छायाचित्रात दिसून येत आहे.
- त्यानंतर या उपचार पद्धतीचा वापर अमेरिकेमध्ये विसाव्या शतकाच्या मध्यापर्यंत मोठ्या प्रमाणात केला जात होता. त्यानंतर प्रतिजैविकांच्या शोधानंतर ही पद्धती मागे पडत गेली.
- 2004 मध्ये अमेरिकेच्या एफडीए संस्थेकडून या पद्धतीला वैद्यकीय साधन म्हणून मान्यता दिली होती. त्यामुळे अमेरिकेमध्ये मॅगोट या सजीवाच्या विक्रीचा व्यवसाय एफडीएच्या नियमानुसार केला जात होता. पुढे रिचर्ड शेरमनसारख्या वैद्यकिय तज्ज्ञाने आपल्या मोनार्च प्रयोगशाळेच्या माध्यमातून वैद्यकिय उपचारासाठी मॅगोट पुरवठ्याचा व्यवसाय सुरू केला.
प्राचीन काळी जगभर जखमा साफ करण्यासाठी काही कीटकांचा वापर केला जात असे. प्राचीन भारतातही जळूसारख्या रक्त शोषक जिवांचा वापर जखमा स्वच्छ करण्यासाठी केला जात असे. ग्रीक रोमन लोकांमध्ये मॅगोट (माशीची प्रजाती) या माशीच्या अळीअवस्थेचा वापर जखमांच्या स्वच्छतेसाठी केला जाई. मात्र पुढे आधुनिक वैद्यकांच्या (विशेषतः प्रतिजैविकांच्या शोधानंतर) प्रगतीनंतर अशा पद्धतींचा वापर पुर्णपणे थांबला. फ्रान्समध्ये एका संशोधकांच्या गटाने या पद्धतीच्या वापराबाबत संशोधन केले आहे. काही प्रकारच्या जखमा भरून येण्यासाठी मॅगोट सारख्या सजीवांचा वापर शस्त्रक्रियेपेक्षा फायदेशीर ठरत असल्याचे त्यांना दिसून आले आहे.
काय करतात मॅगोट
मॅगोटची अंडी मांसामध्ये घातली जातात. त्यातून बाहेर पडणाऱ्या अळ्या या मांसावर जगत मोठ्या होतात. या अळ्या विशेषतः मृत स्नायू आणि पेशी खातात. खराब झालेल्या स्नायूंवर विशिष्ट असा द्रव सोडत त्याचे काही प्रमाणात विघटन करतात. त्यानंतर विघटीत झालेले स्नायू खातात. जखमेमध्ये मॅगोटस हीच क्रिया करतात. मृत पेशी खाल्यामुळे आरोग्यदायी पेशी वाढीला मदत होते.
असा झाला अभ्यास
या अभ्यासासाठी संशोधकांनी 119 माणसांचे दोन गटामध्ये विभाजन केले. एका गटाला जखमेवर नेहमीच्या शस्त्रक्रियेद्वारे उपचार करण्यात आले, तर उर्वरीत गटावर मॅगोटच्या साह्याने उपचार केले गेले.
- दोन्ही गटांना दोन आठवड्यासाठी दवाखान्यात ठेवण्यात आले. दोन्ही गटाला त्यांच्यावर कोणत्या पद्धतीने उपचार होणार आहेत, याची माहिती दिलेली नव्हती.
- मॅगोट या जीवांच्या साह्याने उपचार होत असलेल्या गटातील लोकांच्या जखमामध्ये किंचीत हालचाल होत असल्याचे जाणवत असले तरी वेदना कमी प्रमाणात होत्या.
- एका आठवड्यानंतर या गटाच्या जखमा अधिक वेगाने भरत असल्याचे दिसून आले. जखमा भरण्याचे प्रमाण 66.5 टक्के ( शस्त्रक्रियेद्वारे हेच प्रमाण 54.5 टक्के ) होते.
- अर्थात या पद्धतीवर अधिक अभ्यास करण्याची आवश्यकता आहे.
मॅगोट थेरपीचा आधुनिक इतिहास
-1920 मध्ये जॉन हाफकिन्स संस्थेतील सर्जन डॉ. विल्यय बाईर यांनी मॅगोट पद्धतीचा वापर osteomyelitis नावांने ओळखल्या जाणाऱ्या हाडाच्या जंतू प्रादुर्भावावर केला होता. त्याचे निष्कर्षही त्यांनी प्रकाशित केले होते.
- पहिल्या महायुद्धाच्या काळात दोन सैनिंक जखमी झाल्यानंतर सुमारे सात दिवस अन्न पाण्याविना पडून होते. त्यांची केस डॉ. विल्यम बाईर यांच्याकडे उपचारासाठी आले. या दोघांच्या जखमा इतक्या प्रचंड असूनही त्यांना ताप आला नव्हता की सेप्टीक झालेले नव्हते. हे पाहिल्यानंतर डॉक्टर आश्चर्यचकित झाले. कारण या जखमां मॅगोटस च्या अळ्यांनी भरून गेलेल्या होत्या. हे चित्र दिसायला खराब दिसत असले तरी जखमा स्वच्छ केल्यानंतर त्या जखमा ताज्या नव्या गुलाबी रंगाच्या स्नायूंनी युक्त आणि भरत आलेल्या दिसून आल्या.
- या अनुभव आल्यानंतर डॉ. विल्यम बाईर यांनी प्रयोग सुरू केले. मॅगोट पद्धतीच्या वापर जखमासाठी करण्यास प्रारंभ झाला. त्यांच्या प्रयोगातील पायाची जखम मॅगोटस थेरपीनंतर भरल्याचे छायाचित्रात दिसून येत आहे.
- त्यानंतर या उपचार पद्धतीचा वापर अमेरिकेमध्ये विसाव्या शतकाच्या मध्यापर्यंत मोठ्या प्रमाणात केला जात होता. त्यानंतर प्रतिजैविकांच्या शोधानंतर ही पद्धती मागे पडत गेली.
- 2004 मध्ये अमेरिकेच्या एफडीए संस्थेकडून या पद्धतीला वैद्यकीय साधन म्हणून मान्यता दिली होती. त्यामुळे अमेरिकेमध्ये मॅगोट या सजीवाच्या विक्रीचा व्यवसाय एफडीएच्या नियमानुसार केला जात होता. पुढे रिचर्ड शेरमनसारख्या वैद्यकिय तज्ज्ञाने आपल्या मोनार्च प्रयोगशाळेच्या माध्यमातून वैद्यकिय उपचारासाठी मॅगोट पुरवठ्याचा व्यवसाय सुरू केला.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा