आरोग्यपूर्ण आहाराचे महत्त्व शिशूंना समजते गोष्टीरूपात
संकल्पना स्पष्ट झाल्याने आहारात आपोआप वाढते आरोग्यपूर्ण पदार्थांचे प्रमाण
स्टॅनफोर्ड विद्यापीठातील मानसशास्त्रज्ञांनी केलेल्या अभ्यासात शिशूवयात पोषकता, पचन आणि अन्नद्रव्यांच्या विविधतचे महत्त्व संकल्पनात्मक गोष्टीतून स्पष्ट झाल्यास आरोग्यपूर्ण आहार घेण्यात मुले पुढे राहत असल्याचे दिसून आले आहे. हे संशोधन सायकॉलॉजीकल सायन्स या संशोधनपत्रिकेमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे.
मुलांनी विविध प्रकारच्या भाज्या खाव्यात यासाठी पालक जिवाचे रान करत असतात. मुलांच्या पानामध्ये वाढलेली बाजी तो कशाप्रकारे संपवेल, याकडेही त्यांचे लक्ष असते. मुलांच्या वाढीसाठी आवश्यक ते पोषक घटक मिळण्यासाठी परिपूर्ण आहाराची आवश्यकता असते. मानसशास्त्रामध्ये झालेल्या नवीन अभ्यासानुसार, संकल्पनात्मक माहितीच्या फ्रेमवर्कमधून अन्नामध्ये विविधता असणे कसे फायदेशीर आहे आणि फ्रेमवर्कमध्ये प्रत्येक घटकासाठी अनेक पर्याय उपलब्ध असल्याने मुलांना निवड करणे सोपे असल्याचे दिसून आले आहे.
स्टॅफोर्ड विद्यापीठातील मानसशास्त्रज्ञ साराह ग्रीप्सहोवर आणि एलन मार्कमन यांनी लहान मुले पोषकतेच्या संकल्पना समजू शकतात, अशा गृहितकाच्या आधारे संशोधनास व अभ्यासास सुरवात केली. अन्नद्रव्याच्या पोषकतेविषयी संकल्पनात्मक माहिती समोर असल्यास शाळेत जाण्याआधीच्या वयाच्या मुलांना महत्व समजणे सोपे जाते. जसेजसे वय वाढत जाते, तसे हे महत्व समजणे अवघड होत असल्याचे दिसून आले आहे. या बाबत माहिती देताना संशोधकांनी सांगितले, की लहान वयाच्या मुलांमध्ये कुतूहल मोठ्या प्रमामात असते. त्यांना अधिक बाबी जाणून घेण्यात रस असतो. मात्र त्यांच्यासाठी पोषकतेची माहिती अधिक सोपी करून सांगण्याची आवश्यकता असते. ही माहिती सोपी करण्यासाठी आम्ही पाच गोष्टींची पुस्तके तयार केली. यामध्ये विविध पोषकतेच्या कल्पना आमि जैविक क्रियाविषयीच्या माहितीचा गोष्टीरुपात अंतर्भाव केला.
गोष्टीरूपातून संकल्पना होतात स्पष्ट
या पुस्तकांचा वापर जेवणाच्या सुट्टीमध्ये तीन महिन्यासाठी काही नर्सरी व प्ले ग्रुप च्या मुलांमध्ये करण्यात आला. काही नर्सरी आणि प्ले ग्रुपच्या मुलामध्ये मुद्दाम यांचा वापर केला नाही. त्यानंतर या मुलांना अन्नद्रव्याविषयी प्रश्न विचारण्यात आले. ज्या मुलांना गोष्टीरुपात माहिती मिळाली होती, त्यांनी अन्नद्रव्याविषयीच्या व जैविक क्रियाविषयीच्या संकल्पना अधिक स्पष्ट असल्याचे दिसून आले. त्यातही काही क्रियाविषयी या गोष्टीच्या पुस्तकातही माहिती नसताना या मुलांना आपल्या कुतूहलातून क्रियाविषयी माहिती मिळविण्याचे दिसून आले. पचनाच्या क्रिया, अन्नाच्या तुकड्यामधील रुपातर आणि त्यातील पोषक घटकांचे शरीराकडे रक्ताच्या माध्यमातून होणारे वहन यांविषयी अधिक स्पष्टता असल्याचे दिसून आले.
अभ्यासाचे निष्कर्ष ः
- या मुलांना भाज्या व पोषक घटक खाण्यासाठी सांगण्याचीही गरज पडत नसल्याचे दिसून आले. या मुलामध्ये ्न्य मुलांच्या तुलनेत भाज्या व पोषक घटक खाण्याचे प्रमाण दुप्पट असल्याचे दिसून आले.
- पारंपरिक शिकवण्याच्या पद्धतीपेक्षा या संकल्पनात्मक अभ्यास प्रकल्पात मुलांना आरोग्यपूर्ण खाण्यामध्ये अधिक आनंद वाटतो. ते नवीन नवीन पदार्थाची चव घेण्यासाठी प्रयत्न करतात. ज्या भाज्या आधी आवडीच्या नाहीत म्हणून टाळल्या जात, त्यांचा ही खाण्यामध्ये अंतर्भाव झाल्याचे दिसून आले.
- सध्या केवळ मधल्या सुट्टीमधील वेळेमध्ये राबविलेल्या या प्रकल्पाचे परिणामांची दीर्घता तपासण्यासाठी अधिक अभ्यास करण्याची आवश्यकता ग्रीपसहोवर आणि मार्कमन यांनी व्यक्त केली आहे. ते म्हणाले, की भविष्यामध्ये संकल्पनात्मक पाथलीवरील अभ्यासक्रम साहित्य हे पारंपरिक वर्तनविषयक पोषकता घटकांशी एकत्रित करून वापरल्यास आरोग्यपूर्ण खाण्याच्या तंत्राशी जोडले जाईल, यात शंका नाही. पोषणविषयक कल्पना त्यांच्या वर्तनाचा एक अविभाज्य भाग होऊन गेल्याने भाज्या खात नाही, म्हणून मुलांवर ओरडत बसावे लागणार नाही.
जर्नल संदर्भ ः
S. J. Gripshover, E. M. Markman. Teaching Young Children a Theory of Nutrition: Conceptual Change and the Potential for Increased Vegetable Consumption. Psychological Science, 2013; DOI: 10.1177/0956797612474827
संकल्पना स्पष्ट झाल्याने आहारात आपोआप वाढते आरोग्यपूर्ण पदार्थांचे प्रमाण
स्टॅनफोर्ड विद्यापीठातील मानसशास्त्रज्ञांनी केलेल्या अभ्यासात शिशूवयात पोषकता, पचन आणि अन्नद्रव्यांच्या विविधतचे महत्त्व संकल्पनात्मक गोष्टीतून स्पष्ट झाल्यास आरोग्यपूर्ण आहार घेण्यात मुले पुढे राहत असल्याचे दिसून आले आहे. हे संशोधन सायकॉलॉजीकल सायन्स या संशोधनपत्रिकेमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे.
मुलांनी विविध प्रकारच्या भाज्या खाव्यात यासाठी पालक जिवाचे रान करत असतात. मुलांच्या पानामध्ये वाढलेली बाजी तो कशाप्रकारे संपवेल, याकडेही त्यांचे लक्ष असते. मुलांच्या वाढीसाठी आवश्यक ते पोषक घटक मिळण्यासाठी परिपूर्ण आहाराची आवश्यकता असते. मानसशास्त्रामध्ये झालेल्या नवीन अभ्यासानुसार, संकल्पनात्मक माहितीच्या फ्रेमवर्कमधून अन्नामध्ये विविधता असणे कसे फायदेशीर आहे आणि फ्रेमवर्कमध्ये प्रत्येक घटकासाठी अनेक पर्याय उपलब्ध असल्याने मुलांना निवड करणे सोपे असल्याचे दिसून आले आहे.
स्टॅफोर्ड विद्यापीठातील मानसशास्त्रज्ञ साराह ग्रीप्सहोवर आणि एलन मार्कमन यांनी लहान मुले पोषकतेच्या संकल्पना समजू शकतात, अशा गृहितकाच्या आधारे संशोधनास व अभ्यासास सुरवात केली. अन्नद्रव्याच्या पोषकतेविषयी संकल्पनात्मक माहिती समोर असल्यास शाळेत जाण्याआधीच्या वयाच्या मुलांना महत्व समजणे सोपे जाते. जसेजसे वय वाढत जाते, तसे हे महत्व समजणे अवघड होत असल्याचे दिसून आले आहे. या बाबत माहिती देताना संशोधकांनी सांगितले, की लहान वयाच्या मुलांमध्ये कुतूहल मोठ्या प्रमामात असते. त्यांना अधिक बाबी जाणून घेण्यात रस असतो. मात्र त्यांच्यासाठी पोषकतेची माहिती अधिक सोपी करून सांगण्याची आवश्यकता असते. ही माहिती सोपी करण्यासाठी आम्ही पाच गोष्टींची पुस्तके तयार केली. यामध्ये विविध पोषकतेच्या कल्पना आमि जैविक क्रियाविषयीच्या माहितीचा गोष्टीरुपात अंतर्भाव केला.
गोष्टीरूपातून संकल्पना होतात स्पष्ट
या पुस्तकांचा वापर जेवणाच्या सुट्टीमध्ये तीन महिन्यासाठी काही नर्सरी व प्ले ग्रुप च्या मुलांमध्ये करण्यात आला. काही नर्सरी आणि प्ले ग्रुपच्या मुलामध्ये मुद्दाम यांचा वापर केला नाही. त्यानंतर या मुलांना अन्नद्रव्याविषयी प्रश्न विचारण्यात आले. ज्या मुलांना गोष्टीरुपात माहिती मिळाली होती, त्यांनी अन्नद्रव्याविषयीच्या व जैविक क्रियाविषयीच्या संकल्पना अधिक स्पष्ट असल्याचे दिसून आले. त्यातही काही क्रियाविषयी या गोष्टीच्या पुस्तकातही माहिती नसताना या मुलांना आपल्या कुतूहलातून क्रियाविषयी माहिती मिळविण्याचे दिसून आले. पचनाच्या क्रिया, अन्नाच्या तुकड्यामधील रुपातर आणि त्यातील पोषक घटकांचे शरीराकडे रक्ताच्या माध्यमातून होणारे वहन यांविषयी अधिक स्पष्टता असल्याचे दिसून आले.
अभ्यासाचे निष्कर्ष ः
- या मुलांना भाज्या व पोषक घटक खाण्यासाठी सांगण्याचीही गरज पडत नसल्याचे दिसून आले. या मुलामध्ये ्न्य मुलांच्या तुलनेत भाज्या व पोषक घटक खाण्याचे प्रमाण दुप्पट असल्याचे दिसून आले.
- पारंपरिक शिकवण्याच्या पद्धतीपेक्षा या संकल्पनात्मक अभ्यास प्रकल्पात मुलांना आरोग्यपूर्ण खाण्यामध्ये अधिक आनंद वाटतो. ते नवीन नवीन पदार्थाची चव घेण्यासाठी प्रयत्न करतात. ज्या भाज्या आधी आवडीच्या नाहीत म्हणून टाळल्या जात, त्यांचा ही खाण्यामध्ये अंतर्भाव झाल्याचे दिसून आले.
- सध्या केवळ मधल्या सुट्टीमधील वेळेमध्ये राबविलेल्या या प्रकल्पाचे परिणामांची दीर्घता तपासण्यासाठी अधिक अभ्यास करण्याची आवश्यकता ग्रीपसहोवर आणि मार्कमन यांनी व्यक्त केली आहे. ते म्हणाले, की भविष्यामध्ये संकल्पनात्मक पाथलीवरील अभ्यासक्रम साहित्य हे पारंपरिक वर्तनविषयक पोषकता घटकांशी एकत्रित करून वापरल्यास आरोग्यपूर्ण खाण्याच्या तंत्राशी जोडले जाईल, यात शंका नाही. पोषणविषयक कल्पना त्यांच्या वर्तनाचा एक अविभाज्य भाग होऊन गेल्याने भाज्या खात नाही, म्हणून मुलांवर ओरडत बसावे लागणार नाही.
जर्नल संदर्भ ः
S. J. Gripshover, E. M. Markman. Teaching Young Children a Theory of Nutrition: Conceptual Change and the Potential for Increased Vegetable Consumption. Psychological Science, 2013; DOI: 10.1177/0956797612474827
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा